Het duurt even voordat ik door heb waar ik naar kijk. Op de bank, net terug van werk, zie ik iets verschijnen op de televisie. Het geluk wilde dat ik geen bril op had en pas toen ik mijn ogen samenkneep de eerste vormen kon herkennen: dikke donkere gekrulde haren, een blanke huidplooi en een witte slijmerige substantie dat uit deze plooi sijpelde. Om dit mysterieuze object te kunnen plaatsen kroop ik dichter naar de televisie, maar mijn vriendin remde mijn enthousiasme voor verder onderzoek met haar scherpe analyse: ‘Je kijkt naar een vieze kont’.Het is mij moeilijk kwalijk te nemen dat ik dit niet kon plaatsen. Het was nog geen tien uur ’s avonds en ik ga er vanuit dat ik pas na een bepaald tijdstip een beeldvullende lekkende kont te zien krijg. Wat mij echter meer verbaasde dan deze expliciete beelden, was het kader waarbinnen ze werden vertoond. Deze beelden waren namelijk onderdeel van het televisieprogramma ‘Genante lijven’, waarbij mensen beschamende lichamelijke problemen op televisie laten behandelen. Het is opmerkelijk dat deze mensen, die zich normaal gesproken geen houding weten te geven uit schaamte, wel hun etterende vleeswonden en obscene oorsmeerproductie aan een miljoenenpubliek willen vertonen. De enige die zich echt lijk te generen zijn de onschuldige toeschouwers die onbedoeld naar opengesperde billen kijken.
Is men soms schaamtelozer aan het worden? Dat idee krijg ik wanneer ik op facebook rondkijk in de albums van mijn digitale vrienden. De beste foto’s zijn de foto’s die genomen worden na het uitgaan. De momenten waarop je vrienden op de gevoelige plaat zijn gezet terwijl ze met pizzastukken in hun haar, zichzelf uit de goot trekken. Maar deze hilarische foto’s worden bedreigd, want waarschuwende woorden klinken deze week over het privacybeleid van facebook. Het is zo lek als een mandje en voor je het weet liggen je foto’s op straat. Vol angst vreest men de toekomstige werkgevers die op facebook je foto’s afkeurend bekijken en je niet aannemen, omdat ze je zagen snoekduiken in een berg vuilnis vlak voor de discotheek. Er ontstaat een dubbele moraal waarbij men het banale en schaamtevolle van mensen veroordeelt en tegelijkertijd bij zichzelf ontkent. ‘Walgelijk’ zegt de toekomstige werkgever bladerend door je foto’s, terwijl hij iedere vrijdag op zijn wenkbrauwen naar huis gaat.
Wat in deze discussie onopgemerkt is gebleven is waarom mensen toch de noodzaak voelen om hun schaamte te delen. Waarom de foto’s van je lamme kop online zetten en waarom de etterende wond van je billen op televisie tonen? Misschien komt het omdat schaamte en exhibitionisme niet veel van elkaar verschillen. Waar je bij schaamte wordt overrompeld door machteloosheid, neem je als exhibitionist de touwtjes zelf in handen. Trekt iemand je broek uit dan sta je hulpeloos je edele delen te bedekken, maar als je besluit naakt over het gras van de Arena te rennen dan sta je boven je schaamte. Zo bezien wordt het ook duidelijk waarom de man met het gapende gat in zijn achterste besloot om met het programma mee te doen. Niet alleen om een oplossing te vinden, maar ook om voor een gedeelte weer controle te hebben over zijn genante situatie. De strijd voor meer privacy op facebook negeert dit mechanisme. Begrijpelijke argumenten tegen ondernemers die onze gegevens willen ontfrutselen om daaraan geld te verdienen daargelaten. Het zal een moeilijke strijd worden, omdat er een sterke behoefte bestaat om je schaamte te etaleren. In welke mate je dit doet kan verschillen. De één plaatst een statusupdate van een ongelooflijke kater, terwijl de ander letterlijk met de billen bloot gaat. Het idee van privacy gaat hier lijnrecht tegenin. Privé is er weinig te etaleren, in je kleine kring is er alleen plaats voor schaamte.
Maar waarom zouden we de mensen tegen zichzelf moeten beschermen? Als iemand beschamende filmpjes of foto’s online wil zetten, zouden we dat eigenlijk moeten aanmoedigen. Het doet me denken aan een cabaretvoorstelling van Eric van Sauers waarin hij het nemen van vakantiefoto’s belachelijk maakt. Dit zijn de foto’s waarop we bij uitstek altijd lachend op staan, zodat we na afloop bezoekende vrienden kunnen laten zien hoe mooi en prachtig ons leven is. Een leven waar je altijd moet lachen, maar het is eigenlijk een treurige zaak, een vervlakking van je leven. Het horrorbeeld van de onberispelijke digitale wereld dringt zich aan me op. Een wereld waarin je altijd in pak bent, of in Afrika dorpen aan het bouwen, om maar te laten zien hoe geweldig je bent. Het is een ansichtkaartenrealiteit die mij niet kan overtuigen.
Het schaamtevolle maakt ons niet kwetsbaar, maar behelst juist een kracht. Geef mij maar de digitale wereld waarbij je ook de schande vertoont, de woede en het misselijkmakende. Zelfs het anale abces klinkt mij aantrekkelijker in de oren dan de wereld waarin we etter en pus heimelijk verbergen achter de prodentglimlach van onze profielfoto.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten